бір топ тйені атауы
Саба?ты? та?ырыбы:
Т?рт т?лікті? бірі- Т?йе
Жалпы ма?сат:
Сілтеме:
?дебиеттік о?ыту. М??алімдерге арнал?ан н?с?аулы. Видео.
О?у н?тижелері:
Жырдан т?йені? пайдасы туралы деректерді аны?тап айта алады
Негізгі идеясы:
?діс т?сілдер:
Формативті ба?алау (О?Б)
Дерекк?здері:
Тапсырма т?рлері
Тапсырмалар ж?йесі
О?ушылар?а психология-лы? ахуал ту?ызу.
Тренинг: «Жылулы? сезімі» (О?ушылар бір- біріне ысты? тілектер жолдайды)
Жа?сы к??іл к?йлі атмосфераны орнату ар?ылы саба?ты? ма?саты таныстырылады
1)Білу.
?й тапсырмасын с?рау.
Д?птермен ж?мыс тексеру
Суреттен сипаттама жасайды, ойларын д?леледейді.
Жазбаша с?ра??а жауап алу.
?ткен саба? пен жа?а саба?ты байланыстыру.
Иір-иір денесі, Сахараны? кемесі.
?ыс?аша тол?аныс ж?мысы
Интерактивті та?тадан Видео «Т?йе»
О?ушылар видео?а байланысты т?сінгендерінен ой тол?айды.
2) Т?сіну.
Сергіту с?ті:
О?улы?та берілген жырды? мазм?нын т?сіндіру.
Жырды? шума?тарынан т?ртіп алу.
1 топ: Ж?рісі (Ма?- ма? бас?ан, ая?тарын те? бас?ан)
2 топ: Ба?ырауы? демесе?
3 топ: Ш?к дегенде бы? деген,
?зіндік ж?мыс. Д?лелдейді
Топты? ж?мыс 1.Сипаттайды
Біріні? білімін бір толы?тырады.
4) Талдау.
1 топ: Т?йені? ж?нінен жасалатын б?йымдар
3 топ: Т?йе терісінен істелетін б?йымдар
5 Жина?тау.
Д?птермен ж?мыс ж?ргізеді
?з бетімен ж?мысты орындайды.
С. С?ра?тар дайындайды.
Де?гейлік тапсырма ж?мысы
6) Ба?алау.
Сендер саба?тан нені біліп шы?ты?дар?
«Мен де жары? ж?лдызбын!»
Балалар жауаптарын айтады.
Жырды м?нерлеп жаттап келу
Рефлексия «К?н мен т?н»
Сыныбы: 2«А» сынып Бала саны- 23
Төрт түліктің бірі- Түйе
Оқушыларға түйе төрт түлік малдың бір түрі туралы түсінік беріп, пайдасын анықтатуға үйрету
Жырдан түйенің пайдасы туралы деректерді анықтап айта алады
Ақпарат көздері, қолданатын материалдар:
Төрт түлік малдың адам өміріндегі үлесінің тиімділігін білгізу
Диалог әңгіме(Жаңа әдіс-тәсіл), Видео (АКТ), Эссе (СТО)
Тыңдап отырған үштік, « Әуен диктафонда» (АКТ)
Формативті бағалау (ОүБ)
Оқулықтан алынған тапсырмалар, материалдар, ғаламтордан алынған видео мәліметтер.
Мұғалімнің іс әрекеті
Оқушыларға психология-лық ахуал туғызу.
Тренинг: «Жылулық сезімі» (Оқушылар бір- біріне ыстық тілектер жолдайды)
Айран, Қаймақ, Ірімшік тағамдары арқылы 3 топқа бөлгізу.
Жақсы көңіл күйлі атмосфераны орнату арқылы сабақтың мақсаты таныстырылады
Үй тапсырмасын сұрау.
1.Жырдан сиыр малының қандай пайдасы туралы оқып білдік?
Дәптермен жұмыс тексеру
Үйге берілген тапсырмадан сиыр жырын мәнерлеп оқып өтеді.
Суреттен сипаттама жасайды, ойларын дәлеледейді.
Жазбаша сұраққа жауап алу.
«Сиыр» тақырыбында жазылған әңгімелерін оқыту.
Бірін бірі бағалау
Өткен сабақ пен жаңа сабақты байланыстыру.
Жұмбақ шешу арқылы төрт түліктің қай түрін бүгін өтетінін өздері қорытындылап ойлап табады.
Иір-иір денесі, Сахараның кемесі.
Шөлге шыдап бағады.
Қысқаша толғаныс жұмысы
«Түйені» сипаттату Класстер құрғызу
Интерактивті тақтадан Видео «Түйе»
Әр топ түйеге сипаттама жасап өтеді Мысалы: Сүйкімді жануар.Екі өркеші бар. Төлі ботақан. Сүті шұбат. Шөлге төзімді. Биік жануар. Аяқтары жалпақ. Тікенек шөптер жейді.
Оқушылар видеоға байланысты түсінгендерінен ой толғайды.
«Қара жорға» биі қимылмен көрсетіп өткізу
Оқулықта берілген жырдың мазмұнын түсіндіру.
Жырдың шумақтарынан түртіп алу.
1 топ: Жүрісі (Маң- маң басқан, аяқтарын тең басқан)
2 топ: Шудасы, өркеші (Екі өреші шаң басқан, шудаларын шаң басқан)
3 топ: Жейтін шөптері (Алабота, ащы қурай, теріскен)
1 топ: Нар жолында жүк қалмас.
2 топ: Бақырауық демесең
Бағалы көлік түйе ғой.
3 топ: Шөк дегенде бық деген,
Шешіп үйін жүктеген.
Өзіндік жұмыс. Дәлелдейді
Топтық жұмыс 1.Сипаттайды
«Тыңдап отырған үштік»
«Нар жолында жүк қалмас» мағынасын ашу мақсатында сыни тұрғыдан ойлауға ұсыну.
«Екі жұлдыз бір тілек» Әр топтың сөйлеу шеберлігіне баға беріп өтеді
Бірінің білімін бір толықтырады.
Бірін бірі бағалау
«Түйенің пайдасын өмірмен байланыстырту»
1 топ: Түйенің жүнінен жасалатын бұйымдар
2 топ: Түйе сүтінен әзірленетін тағамдар
3 топ: Түйе терісінен істелетін бұйымдар
Топтық әңгіме жүреді
«Түйенің- адамға зор пайдасы» шағын әңгіме жазғызу
Жырды әуенмен айту
Дәптермен жұмыс жүргізеді
Өз бетімен жұмысты орындайды.
А. Ботақанның суретін салу, жұмбақ құрайды
С. Сұрақтар дайындайды.
Ұялы телефонмен жырды әуенге салып диктафонға жазады.
Алған білімдерін қорытып дәлелдеп жазады
Деңгейлік тапсырма жұмысы
Сендер сабақтан нені біліп шықтыңдар?
«Мен де жарық жұлдызбын!»
Балалар жауаптарын айтады.
Топтық, жұптық, өзін- өзі бағалау.
Түйе малына қатысты мақалдар жазып келу, альбомдар әзірлеуге.
Жырды мәнерлеп жаттап келу
Рефлексия «Күн мен түн»
Маған бүгінгі сабақ өте қызықты, көңілді өтті.
Бүгін маған сабақ қызықсыз, көңілсіз болды. Түн
Т?рт т?лікті? бірі т?йе.
«Мектепке дейінгі ша?ын орталы?ы ж?не гимназия сыныптары бар
№21 жалпы білім беру орта мектебі» мемлекеттік мекемесі
Бастауыш сынып м??алімі: Куанова Мария
Саба?ты? та?ырыбы: Т?рт-т?лікті? бірі т?йе.
Саба?ты? ма?саты:
Саба?ты? т?рі:Жа?а саба?.
К?рнекілік. Интерактивті та?та, суреттер ойын.
?дісі :С?ра?-жауап,т?сіндіру, м?нерлеп о?у, ой-?оз?ау, шы?армашылы? ж?мыс, пікірлесу. гімелесу.
?олданылатын технология:Сын т?р?ысынан ойлау технологиясыны? т?рлері.
Білмейтіні? к?п шы?ар
II.?й тапсырмасын с?рау.
I.?ызы?ушылы?ын ояту
—-Малдармен танысты?.Оны? ішінде т?йеге то?талды?.
Т?йе туралы кім не айталады.
— Соны? ішінен б?гін т?йе туралы толы? танысамыз.
— Балалар?а т?йе малы туралы интерактивті та?тадан суретін к?рсетіп т?рып, ма??лмат беру.
— Т?йені? т?лі бота. Т?йе екі жылда боталайды. /Суреттен к?рсету./
— Т?йе атауларына то?талу.
— Т?йе: Бота, тайла?, буыршын, інген,атан, бура.
II.Топтастыру (?р топ?а с?ра?)
I топ: Т?йе ж?нінен істелетін б?йым —к?рпе то?ыма киімдер т.б.
IY.Кітаппен ж?мыс.
Y. Д?птермен ж?мыс.
YI. Білгенге маржан
Ш?к – т?йені? ш?гіп жатуы.
YII. Жылулы? ше?бері.
Атам мені «??лыным »-дейді,
?кем мені «шыра?ым »-дейді,
Шешем мені «?озым»-дейді.
Ал, шынында мен кіммін.
Мен к?дімгі адаммын.
III. Ойын «Адас?ан с?здер» /Т?рт т?лік атауларын тап/
III.Ой тол?аныс.
2.Т?йені сау?анда не аламыз/
4. Т?йе неше жылда боталайды?
Түйе атауларын білесіз бе?
Түйе – көшпелі қазақ халқы үшін жылқыдан кейінгі тіршілік үшін мәні зор, көшуге де, мінуге де қолайлы, еті мен сүті құнарлы азық, жүні киім-бұйым жасауға аса қажет төрт түліктің бірі.
Түйе – бір және екі өркешті ірі маңғаз мал. Күйіс қайырады. Түйенің жалпы атаулары:
Айыр түйе – қос өркешті, нар түйе – жалғыз өркешті түйелер. Ал жалғыз өркешті піштірілген еркек түйені де нар деп атайды.
Ішінде ботасы бар аналықтарын буаз, ботасы болмағандарын қысыр деп атайды.
Түйелердің шағылысу кезеңі қаңтардан басталып, сәуірге дейін созылады. Үлек 30 түйені, ал бура 20 түйені қашыру мүмкіндігіне ие. Еркек түйе шағылысуға бес жастан түссе, ал ұрғашы түйе төрт жаста-ақ бота әкеледі.
Бір өркешті түйенің буаз болу уақыты он екі айға, ал қос өркештініңкі – он төрт айға дейін созылады.
Енді түйе атауларына тоқталайық:
Бура – айыр түйенің таза тұқымды келеге түсетін аталығы.
Үлек – бұйра жүнді, бойы биік, алқымдарында ұзын жүні бар, шал құйрықты, жалғыз өркешті нар түйенің таза тұқымды аталығы.
Інген – қос өркешті айыр түйенің аналығы.
Інгенше – бес жасқа жетпеген, боталамаған айыр түйе.
Аруана – жалғыз өркешті таза тұқымды бұйра жүнді түйенің аналығы. Ұзын емшекті келеді, сүтті көп береді.
Мая – жалғыз өркешті нар түйенің аналығы – аруананың қосымша атауы. Кейуана – жалғыз өркешті құрметті кәрі түйе.
Бота, көшек – жасқа толмаған түйе төлінің жалпы атауы.
Нарбота – аруананың жасқа толмаған төлі.
Нарша – жас нар.
Қоспақ – өркешінің ұшы ғана айыр, інген мен үлекті будандастырудан алынған ұрпақ.
Нарқоспақ – аруана мен бураның буданы.
Балқоспақ – бура мен маяның айыр түйеге ұқсап туған буданы.
Ләкір – таза қанды бура мен аруанадан туған ұрпақ.
Жампоз – жалғыз өркешті аруана мен айыр түйенің бурасынан алынған асыл тұқымды ұрпақ.
Біртума – бір өркешті нар түйенің аталығы – үлек пен інгеннің, немесе, бура мен аруананың бірінші ұрпағы.
Түс айыр – таза тұқымды айыр түйенің бурасы мен інгенінен алынған бірінші бота.
Арақоспақ – таза тұқымды бура мен мырзақоспақ не балқоспақ інгеннің тұқымы.
Әле нар – таза қанды үлек пен аруананың ұрпағы.
Мырзақоспақ – бура мен балқоспақтан туған нардың үшінші ұрпағы. Дене бітімі мығым, жүні бұйра, түрі сиықсыздау, өркештерінің арасы алшақ емес, бір адам сиярлық кішкентай.
Арақоспақ – таза тұқымды бура мен мырзақоспақ, не балқоспақ інгеннен алынған тұқым.
Қырысты (керісті) қоспақ – үлек пен мырзақоспақ буданы. Бұл да бақырады.
Үлек бота – таза үлек пен аруанадан туған жалғыз өркешті еркек бота.
Алаша – асылтұқымды түйе мен жабы – жабайы түйеден шыққан тұқым.
Кезпар – үлек пен маядан туған будан.
Кезнар – қоспақ інген мен үлектің ұрпағы; еркек.
Қылағай – қоспақ пен айыр түйеден туған әлсіз, осал, нашар жетілген бақырауық түйе тұқымы. Жүні сирек, аяқтары жіңішке, басы кішкентай.
Ақбақ – таза тұқымды үлек пен қалбағай інгеннің буданы.
Қалбағай – қылағай інген мен үлектің буданы.
Бекбатша – бура мен аруанадан туған будан. Өркеші биік, бұйра қою, қалың жүні бар, сандары үлкен, аяқтары жуан, мойындары ұзын, басы астау тәрізді келеді.
Қолбатша – үлек пен інгеннен туған будан.
Жөнек – бекбатша не қолбатша бура мен аруана не жампоз інгеннің ұрпағы. Сандары жіңішке, іші үлкен, жүні ешкінің жүніне ұқсас, қабағы қалың, бақырауық.
Жарбай – мая мен үлектің екінші ұрпағы.
Жөң – мая мен үлек буданның екінші ұрпағы.
Күрт – айыр түйе мен үлектен туған будан.
Оқбақ – қоспақты қылағай нар мен қоспақты қылағай бурасынан туған тұқым.
Оқпақ – дене бітімі қораш, аяқтары сорайған ұзын, жапырақ өркеш, сұйық жүнді қылағайдан тараған тұқым.
Тайлақ – екі жасқа дейінгі төлдің атауы.
Сүттайлақ – енесі қысыр қалған, немесе, енесі боталауға бірер ай қалғанға дейін еміп жүретін тайлақ.
Кердері, кердары – біртума нармая мен жөң буданы. Нармаядан туса екінші, жөңнен туса, үшінші ұрпағы.
Бүлдіршін – үш жасқа шығар қайымаған түйе.
Құнанша – үш жасар ұрғашы түйе.
Дөненше – төрт жасар ұрғашы түйе.
Тығыршын – қайымаған дөнежін түйе.
Буыршын – аруана мен үлектен туған төрт жасар жас бура.
Нарша – буыршын жас нар.
Сапалдырық – будандастырылған түйеден тараған үшінші және одан кейінгі ұрпақтары.
Соқтан – төрт жасқа шығар пішпе түйе.
Үлекше – төрт жастан асқан, жалғыз өркешті түйе.
Інгенше – төрт-бес жас аралығындағы боталамаған айыр түйе.
Қылқи – енесі жампоз мая, атасы-үлек, жалғыз өркеш буданның төртінші ұрпағы.
Атан – төрттен асқан ақталған, ірі айыр түйе.
Атанша – жаңа піштірілген жас түйе.
Тұмса – алғаш боталаған інген, не мая.
Жөңбай – жөңнің ақта етілмеген бурасы.
Шау түйе – қартайып, күші қайтқан кәрі түйе.
Қаптағай – жабайы түйе.
Желмая – шөлге төзімді, күшті, жалғыз өркешті, жүйрік түйе.
Түйеде кездесетін түстер: ақ (атан), боз (інген), сары (тайлақ), қызыл (нар), қараша (қоспақ), қара (бура), қоңыр (мая).
«Артық болмас білгенің» рухани-танымдық жинағынан